Uczestnicy kursu po zapoznaniu się z artykułem będą potrafili odpowiedzieć na podstawowe pytania odnoszące się do definiowania pojęcia spedycja i spedytor. Będą potrafili także zaprezentować najczęściej spotykane kryteria podziału spedycji, jak również będą umieli scharakteryzować czynności wykonywane i organizowane w procesach spedycyjnych. Uczestnicy będą potrafili wskazać oczekiwane z punktu widzenia zleceniodawcy (klienta spedytora) cechy „idealnego” spedytora.
Sprawna organizacja procesów transportowych przewożonych ładunków wiąże się koniecznością dokonywania wielu czynności, tak by właściwy zasób, we właściwym miejscu, czasie i we właściwej ilości i po właściwym koszcie (cenie) (5W) został dostarczony do klienta (zleceniodawcy spedytora). Kluczowe zatem zdaje się być rozszerzenie zagadnień związanych ze spedycją, spedytorem oraz czynnościami spedycyjnymi organizowanymi w łańcuchach dostaw1.
Celem artykułu jest przybliżenie fundamentalnych zagadnień związanych ze spedycją oraz spedytorem jako organizatorem i realizatorem funkcji obsługowo–logistycznych w łańcuchach dostaw. Poruszone treści nie wyczerpują w pełni obszernego zakresu poruszanej problematyki. Uwypuklają złożoność procesów spedycyjnych, tym samym związanych z nimi szeregu czynności realizowanych w procesach transportowo-spedycyjnych, stanowić mają o ich praktycznej użyteczności, jak również zachęcić do dalszego studiowania literatury.
SPEDYCJA - PODSTAWOWE POJĘCIA, KRYTERIA PODZIAŁU SPEDYCJI, ZAKRES CZYNNOŚCI REALIZOWANYCH W SPEDYCJI
Definicje i pojęcia spedycji, spedytora spotykane w literaturze ekonomicznej jak i prawniczej, prezentują różne wersje pojmowania i definiowania tych pojęć. Z analizy różnych definicji spedycji2 spotykanych w literaturze wynika, że niektóre akcentują bardziej podmiotową stronę istoty spedycji, rozważając kwestię, kim jest podmiot zajmujący się spedycją i na jakich warunkach ją wykonuje, inne natomiast bardziej podkreślają problem przedmiotu działalności spedycyjnej, jej zakres i elementy składowe. Pierwsza grupa definicji zwraca bardziej uwagę na stosunki formalnoprawne łączące spedytora ze zleceniodawcą, te drugie eksponują organizacyjno-ekonomiczną stronę usługi spedycyjnej. Poniższa tabela prezentuje definicję spedycji w ujęciu praktycznym, z uwzględnieniem definiowania pojęcia usługi spedycyjnej.
DEFINIOWANE POJĘCIA SPEDYCJA ORAZ USŁUGA SPEDYCYJNA
Rys. 1.1. Źródło: opracowanie własne na podstawie: T. Szczepaniak (red.), Transport międzynarodowy, PWE, Warszawa 1996, s. 301-302. oraz T. Szczepaniak, Transport i spedycja w handlu zagranicznym, PWE, Warszawa 2002, s. 284.
Potocznie pojęcia spedycja i usługa spedycyjna używane są zamiennie. Należy rozróżniać jednak „działalność spedycyjną” w ogóle od „usługi spedycyjnej” rozumianej jako przedmiot i efekt działalności przedsiębiorstwa spedycyjnego, świadczonej odpłatnie i na zlecenie odrębnego podmiotu gospodarczego3.
Ważne wydaje się podkreślenie klasyfikacji spedycji, której dokonać można według różnych kryteriów.
KRYTERIA PODZIAŁU SPEDYCJI
Źródło: opracowanie własne na podstawie J. Marzec, Niektóre teoretyczne problemy spedycji krajowej, ITS, Warszawa 1996, s.28.
*1 5W – cele logistyki 5W wg. Prof. zw. dr hab. Mirosława Chaberka; oznacza: właściwe zasoby, we właściwym miejscu, we właściwym czasie, we właściwej ilości, po właściwym koszcie (cenie), postulat właściwa jakość zawiera się w celu właściwe zasoby, szerzej w artykule M. Chaberek, Logistyczne aspekty bezpieczeństwa, ZN UG, Nr 56, Modelowanie procesów i systemów logistycznych cz. XIV, Wyd. UG, Gdańsk 2015, s.284.
*3 T. Szczepaniak, Transport i spedycja w handlu zagranicznym, PWE, Warszawa 2002, s. 284