Tachograf

08.08.2022

Tachograf

Transport drogowy wiąże się z wieloma istotnymi kwestiami mającymi sprawić, że będzie on przeprowadzany w sposób bezpieczny. To właśnie dlatego ustalono rozmaite zasady, dzięki którym praca kierowców została usystematyzowana i umożliwione zostało poddawanie jej odpowiednim kontrolom. Część z tych zasad tyczy się stosowania tachografu, czyli urządzenia pomiarowego, występującego w dwóch wersjach – cyfrowej i analogowej.

Czym właściwie jest tachograf?

Tachograf to w gruncie rzeczy urządzenie, które powinno należeć do wyposażenia samochodów ciężarowych przeznaczonych do przewożenia transportu „dużego”, a także autobusów służących do przewozów osób (a dokładniej pojazdów technicznie przystosowanych do przewozu więcej niż 9 osób wraz z kierowcą). Sprzęt ten służy do rejestrowania funkcjonowania pojazdu, a mianowicie parametrów takich, jak przejechana przez niego droga, aktywność kierowcy (czyli czas jego pracy bądź odpoczynku), czy też chwilowa prędkość. Tachografy rejestrują również inne prace, takie jak pomoc przy załadunku i rozładunku, zabezpieczenie towaru czy nawet tankowanie i sprzątanie pojazdu.

W przypadku tachografów wyróżnić można dwa rodzaje urządzeń. Pierwszy, starszy rodzaj, to tachografy analogowe, rejestrujące aktywności na tak zwanych „tarczkach”, czyli okrągłych wykresówkach. Ich budowa jest stosunkowo nieskomplikowana, jednak wielu kierowców, którzy przesiadają się z nowszych urządzeń na tachografy analogowe ma problem z obsługą różnych funkcji. Warto przy tym zauważyć, że coraz mniej samochodów ciężarowych i autobusów poruszających się po naszych drogach na pokładzie posiada tachograf analogowy. 

Tachograf cyfrowy to urządzenie nowszego typu, prostsze w obsłudze niż używane dawniej tachografy analogowe. Ponadto zapewniają większe bezpieczeństwo, umożliwiają dodanie nowych usług, a jedną z ich funkcji jest również krótkozasięgowy system komunikacji, który usprawnia łączność pomiędzy kierowcami i zwiększa kontrolę na drodze. Najnowsze generacje tachografów cyfrowych posiadają moduł GPS, który uniemożliwia różnego rodzaju manipulacje ze strony osób je obsługujących.

Tachograf analogowy

Tachograf w wersji analogowej to urządzenie, które zapisuje uzyskane parametry na papierowych wykresówkach. Kierowcy mają obowiązek taki dokument uzupełniać ręcznie. Zapis danych z urządzenia odbywa się na skutek impulsów, które wysyła do tachografu umieszczony w skrzyni biegów czujnik ruchu. Urządzenie z wykorzystaniem igły rozrysowuje prędkość pojazdu. Kierowcy nazwali wykresówki do tachografów analogowych „tarczkami” ze względu na ich kształt. Przypominają one płyty CD, jednak są znacznie cieńsze i wykonane ze specjalnego papieru z tuszem.

Wśród informacji, które dopisuje kierowca, znajdują się jego dane, data, miejsce rozpoczęcia oraz zakończenia pracy, a także numer rejestracyjny pojazdu. Istotny parametr stanowi także początkowy i końcowy stan licznika pojazdu.

Wśród przykładowych modeli tachografów analogowych wymienić można EKKTCO1380, Klenzle 1324, czy Siemens VDO FTCO 1319. Zależnie od modelu, mogą występować pomiędzy nimi różnice w sposobie napędu, działania, liczbie obsługiwanych wykresówek, czy wielu innych aspektach.

Dlaczego urządzenia te zostały zastąpione nowszymi generacjami? Okazuje się, że tachograf analogowy jest sprzętem, które charakteryzuje się wysoką awaryjnością. Ponadto jest to urządzenie, którym łatwo manipulować, a co za tym idzie, fałszować podawane przez niego wyniki. Z tych właśnie przyczyn zaprzestano montażu tego rodzaju urządzeń i w nowszych modelach aut, czyli tych zarejestrowanych po 2006 roku montować ich nie wolno. Oznacza to, że jeśli tachograf analogowy ulegnie awarii, w przypadku zmiany urządzenia należy zastąpić go wersją cyfrową. Niezastosowanie się do przepisów grozi niemałą karą pieniężną.

Tachograf cyfrowy

W tachografie cyfrowym zbierane przez niego dane zapisują się na pamięci wewnętrznej urządzenia oraz karcie z chipem, zwanej kartą kierowcy, która jest niezbędna do obsługi tachografu. Jakiekolwiek manipulacje wynikami zostały w tej wersji urządzenia utrudnione, jednak nie są niemożliwe. Jeszcze kilka lat temu dosyć powszechną praktyką była manipulacja pracy urządzenie poprzez stosowanie silnych magnesów na impulsatorze skrzyni biegów. W nowych pojazdach producenci stosują ceramiczne obudowy, zapobiegające tego typu działaniom. Obecnie przewoźnicy czy kierowcy chcący łamać prawo mogą jedynie korzystać z nielegalnych wyłączników pracy samego tachografu, jednak urządzenia nowej generacji zapisują tego typu sytuacje jako awarie sprzętu. Taki zapis jest widoczny zarówno dla służb kontrolujących, jak i właściciela ciężarówki.

Sam odczyt danych z jednostki pojazdowej musi mieć miejsce co 90 dni, natomiast odczytu z karty kierowcy dokonuje się co 28 dni. Zbierane dane powinno się przechowywać przez okres 12 miesięcy na wypadek, gdyby poprosiły o nie odpowiednie służby kontrolujące, takie jak Inspekcja Pracy, policja czy Inspekcja Transportu Drogowego. Odczyt danych z tachografu cyfrowego może mieć miejsce także na wypadek kontroli odpowiednich podmiotów do tego upoważnionych, w związku z czym kierowcy powinni wozić z sobą papier, na którym wydrukować można zapis z tachografu.

Jest to urządzenie, które swoim wyglądem nasuwa na myśl radio samochodowe i zwykle zajmuje miejsce w desce rozdzielczej pojazdu. Tachograf zajmuje jedno miejsce typu DIN, czyli dokładnie takie, jak standardowe radio. Urządzenie powinno być zamontowane w niewielkiej odległości od siedzenia kierowcy, tak aby używanie go było ułatwione.

Na wyświetlaczu tachografu cyfrowego widoczne są rozmaite informacje, takie jak aktualna godzina czy prędkość, z którą porusza się pojazd. Są to urządzenia stosunkowo łatwe w obsłudze i precyzyjne. Ponadto w nowszych pojazdach najważniejsze dane z tachografu wyświetlane są na ekranie komputera pokładowego, co jest niezwykle przydatne dla kierowcy.

Wśród znanych modeli tachografów cyfrowych wymienić można SiemensVDO DTCO1381, Actia Smartach, czy Stoneridge SE5000.

Dlaczego używa się tachografów?

Tachografy weszły do użytku, ponieważ potrzebny był dobry sposób na kontrolowanie czasu pracy kierowców. Nierzadko zdarzały się sytuacje, gdy nie szanowano psychofizycznych możliwości organizmów kierowców, w związku z czym kontynuowanie przez nich pracy mogło wiązać się z wywoływaniem zagrożenia na drodze.

Użycie tachografów ma zatem na celu zapewnienie bezpieczeństwa na drodze, a także odpowiednich warunków pracy kierowców zawodowych. Dzięki solidnym danym dostarczanym przez te urządzenia, kierowcy mogą w łatwiejszy sposób rozliczać się z pracodawcami. Sytuacje, w których kierowcy kontynuowali jazdę mimo ogromnego zmęczenia zdarzają się już znacznie rzadziej.

Zmiana czasu w tachografie cyfrowym

Nierzadko zdarzają się sytuacje, gdy kierowcy wjeżdżają w tereny należące do innej strefy czasowej. Co roku dokonujemy także zmiany czasu z zimowego na letni, czy letniego na zimowy. W związku z tym dobrze jest wiedzieć, jak manualnie dokonać zmiany czasu w tachografie.

W większości przypadków dokonuje się tego w sposób następujący. Poprzez przyciśnięcie przycisku „OK” wchodzimy do menu, z którego strzałkami wybieramy opcję „pojazd” i zatwierdzamy wybór naciśnięciem przycisku „OK”. Z menu „pojazd” wybieramy pozycję „czas lokalny”, i wybór ponownie zatwierdzamy. Następnie przy użyciu strzałek ustawiamy interesującą nas godzinę, i dokonujemy zapisu. Przy użyciu strzałki, która cofa nas do poprzednich poziomów wychodzimy z tej części menu i cieszymy się prawidłowo ustawioną godziną w tachografie.